Ngày 9 tháng 6 năm 2025, Chính phủ Việt Nam đã ban hành Nghị định số 119/2025/NĐ-CP nhằm sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 06/2022/NĐ-CP về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính (KNK) và bảo vệ tầng ô-dôn. Những sửa đổi này phản ánh cam kết ngày càng mạnh mẽ của Việt Nam trong việc phát triển một thị trường các-bon trong nước hiệu quả, đồng thời tăng cường tham gia vào các cơ chế tín chỉ các-bon quốc tế theo Thỏa thuận Paris. Bài viết này tổng hợp những cập nhật quan trọng nhất trong hai lĩnh vực chính: thị trường các-bon trong nước và các cơ chế thị trường quốc tế.
Đối với thị trường các-bon trong nước, Nghị định 119/2025/NĐ-CP đưa ra các điều chỉnh về mặt cấu trúc và thủ tục nhằm hỗ trợ phát triển hệ thống trao đổi hạn ngạch phát thải (ETS) tại Việt Nam. Trước hết, phạm vi tham gia đã được làm rõ: nếu như Nghị định 06/2022/NĐ-CP cho phép tất cả các cơ sở có nghĩa vụ kiểm kê KNK được tham gia thị trường, thì Nghị định 119/2025/NĐ-CP quy định rõ rằng chỉ những cơ sở được phân bổ hạn ngạch phát thải mới đủ điều kiện tham gia giao dịch trên thị trường. Thứ hai, Nghị định 119/2025/NĐ-CP thay thế quy định trước đó về việc chứng nhận tín chỉ và hạn ngạch với quy định cụ thể về việc xây dựng hệ thống đăng ký quốc gia, nhằm đảm bảo tính minh bạch và truy xuất nguồn gốc trong toàn bộ các hoạt động của thị trường các-bon.
Bên cạnh đó, mốc thời gian triển khai thị trường các-bon trong nước cũng được điều chỉnh, lùi thời điểm vận hành thị trường thêm một năm. Theo đó, đến cuối năm 2028, hệ thống đăng ký quốc gia và sàn giao dịch các-bon thí điểm sẽ được thiết lập, và cơ chế đấu giá hạn ngạch phát thải KNK sẽ được xây dựng và triển khai từ năm 2029. Quá trình phân bổ hạn ngạch cũng được chia thành ba giai đoạn: giai đoạn thí điểm (2025–2026) áp dụng cho các ngành nhiệt điện, xi măng và sắt thép, với thời hạn phân bổ là trước ngày 31 tháng 12 năm 2025; giai đoạn 2027–2028 và giai đoạn 2029–2030, trong đó các bộ ngành đề xuất danh sách cơ sở và hạn ngạch, còn Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ công bố chính thức trước ngày 31 tháng 10 của năm đầu tiên trong từng giai đoạn.
Nghị định cũng tăng cường hệ thống Giám sát, Báo cáo và Thẩm định (MRV) bằng cách giao rõ trách nhiệm cho các bộ ngành và Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh. Chính quyền địa phương nay có trách nhiệm rà soát và tổng hợp kết quả giảm nhẹ KNK ở cấp cơ sở – điều này chưa được quy định trong Nghị định 06/2022/NĐ-CP. Thủ tục thẩm định cho các hoạt động giảm nhẹ KNK ở cấp ngành và cấp quốc gia cũng được quy định rõ hơn. Ngoài ra, tỷ lệ sử dụng tín chỉ các-bon để bù trừ được tăng từ 10% lên 30%, và một cơ chế vay mượn hạn ngạch tối đa 15% cũng được bổ sung, tạo điều kiện linh hoạt cho các cơ sở tham gia.
Đối với thị trường các-bon quốc tế, Nghị định 119/2025/NĐ-CP thể hiện bước chuyển rõ ràng sang giai đoạn vận hành các cơ chế trong Điều 6 của Thỏa thuận Paris. Nghị định bổ sung định nghĩa và quy trình chính thức cho cả Điều 6.2 (hợp tác song phương) và Điều 6.4 (tín chỉ do UNFCCC giám sát), đặt nền tảng pháp lý cho các giao dịch các-bon quốc tế trong tương lai. Nghị định cũng quy định cụ thể quy trình phê duyệt dự án theo Điều 6.4, chuyển đổi các dự án CDM, và chấp thuận chuyển giao tín chỉ các-bon ra quốc tế, nhằm đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn toàn cầu.
Cơ cấu quản lý cũng được điều chỉnh theo hướng phù hợp với cải cách tổ chức của Chính phủ. Theo đó, trách nhiệm chính về quản lý và giám sát thị trường các-bon được chuyển từ Bộ Tài nguyên và Môi trường sang Bộ Nông nghiệp và Môi trường – cơ quan mới được thành lập trên cơ sở sáp nhập Bộ Tài nguyên và Môi trường và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Việc điều chỉnh này nhằm tăng cường phối hợp liên ngành và đơn giản hóa cơ chế quản trị.
Ngoài ra, các công cụ hỗ trợ và phụ lục cũng đã được cập nhật. Nghị định 119/2025/NĐ-CP thay thế phụ lục về chỉ tiêu giảm phát thải theo ngành bằng phụ lục mới cung cấp biểu mẫu quyết định về việc phân bổ hạn ngạch và đăng ký trên Hệ thống đăng ký quốc gia. Nghị định cũng bổ sung danh mục các hoạt động giảm nhẹ được ưu tiên cho chuyển giao quốc tế. Những điều chỉnh này giúp quá trình triển khai quy định mang tính chuẩn hóa và tiệm cận thông lệ quốc tế.
Nhìn chung, Nghị định 119/2025/NĐ-CP là một bước tiến quan trọng trong việc chuẩn bị vận hành thị trường các-bon tại Việt Nam. Thông qua việc làm rõ điều kiện tham gia, cải tiến hệ thống MRV, thiết lập hệ thống đăng ký quốc gia và thúc đẩy việc triển khai các cơ chế theo Điều 6 của Thỏa thuận Paris, Việt Nam đang xây dựng nền tảng cho một thị trường các-bon trong nước vận hành hiệu quả và sự tham gia tích cực vào hệ thống ETS toàn cầu.
Nguyễn Hồng Loan
greencic@greencic.vn
